Dorpen van Spanje herboren door de wind

“Als je met z’n allen samen bent en de hele stad laat deelnemen aan een collectieve bijeenkomst, versterkt dat het gemeenschapsgevoel,” zegt Carmen Pérez tijdens een korte pauze van haar werk. Ze runt de bar-restaurant in Hornillos de Cerrato (Palencia), nog steeds overweldigd door de drukte van de klanten die haar etablissement in deze hete julimaand verdringen. In het nabijgelegen paviljoen “Alfonso Pérez Marco” neemt de hele stad, in het hart van de ontvolkte gebieden van Spanje, deel aan een populaire paella met meer dan 150 gasten.

De komst van windenergie “heeft een voor en een na” betekend voor de gemeente Hornillos, op minder dan 30 kilometer van de hoofdstad Palencia, bekent burgemeester Ignacio Valdeolmillos

De voordelen die windenergie oplevert, zijn hier tastbaar. Buren hebben 24 uur per dag een taxiservice tot hun beschikking om naar doktersafspraken te gaan, waarbij ze twee euro betalen voor de rit naar Palencia. Ze krijgen ook subsidie ​​voor glasvezelinternet; schoolkinderen krijgen 100 dollar voor boeken en schoolbenodigdheden, en er zijn regelmatig uitstapjes en populaire maaltijden. Maar bovenal zijn de buren trots op hun nieuwe identiteitsmarkeringen: een zwembad, een paddletennisbaan, minigolf, ziplines… “En dat alles hadden we niet kunnen hebben zonder windenergie”, zegt burgemeester Ignacio Valdeolmillos.

De inkomsten uit belastingen die door windturbines worden betaald, bedragen soms de helft van het gemeentelijk budget

65% van het budget van het stadhuis (€ 350.000 van de € 550.000 per jaar) komt uit inkomsten gegenereerd door windturbine-installaties in de gemeente, die 40 windmolens heeft (22 daarvan op gemeentegrond). “Dit alles heeft de stad in staat gesteld om te groeien, te beginnen met functioneren, bezoekers te ontvangen en een van de uitdagingen aan te pakken waarmee het ontvolkte Spanje wordt geconfronteerd, namelijk het gebrek aan diensten”, zegt de burgemeester, die expressief en optimistisch is, en de “dramatische verandering in de stad” beschrijft.

Van het lege Spanje naar het hoopvolle Spanje

Het resultaat is dat de bevolking in slechts 9 jaar tijd bijna is verdubbeld, van 110 naar 180 geregistreerde inwoners. “Deze maand hebben we er vijf mensen meer geregistreerd”, zegt de burgemeester enthousiast. Elke nieuwe geregistreerde inwoner is als een overwinning op de ontvolking in een provincie die demografisch gezien bloedt. “Het ontvolkte Spanje is nu het hoopvolle Spanje geworden”, zegt de burgemeester van Hornillos enthousiast na ontvangst van de Eolo Award van de Wind Business Association.

“Elke keer hebben we meer klanten”, vat Carmen Pérez samen, die 10 jaar geleden Almería verliet en hierheen verhuisde met haar kinderen, en die nu gewend is om de werknemers van de windmolenparken te bedienen (ongeveer dertig, waaronder onderhoudstechnici, brigadechefs, kantoorpersoneel), naast andere klanten.

Een soortgelijk optimisme is te zien bij Víctor Arroyo, de burgemeester van Herrera de Valdecañas (160 inwoners, met 30 windmolens). Hij hoopt dat voormalige bewoners dankzij de voorzieningen die er nu worden aangeboden, weer naar het dorp terugkeren.

De ontvolking gaat door, maar is iets vertraagd”

Victor ArroyoBurgemeester van Herrera de Valdecañas, in Palencia

De inkomsten uit belastingen en grondhuur voor de windturbines stellen de gemeenteraad in staat om € 180.000 te genereren uit het budget van € 450.000, wat de vernieuwing van de bestrating, verbetering van de watervoorziening, ondersteuning van internetdiensten, oprichting van een cultureel centrum, organisatie van kampen voor kinderen en het aanbieden van gratis excursies aan geregistreerde inwoners mogelijk maakt. Ze zijn zelfs van plan om zwembaden te bouwen en hun sportfaciliteit te sluiten. “De ontvolking gaat door, maar is een beetje vertraagd”, vat Víctor Arroyo samen, burgemeester van Herrera de Valdecañas, een landbouwkundig ingenieur met een boerderij in de stad, die zich bewust is van alle wereldwijde behoeften van deze bevolking.

Stalen torens van 125 meter en wieken van 78 meter

Dit zijn allemaal voorbeelden van hoe kleine steden in Castilla y León windenergie zien als een reddingsboei om de toekomst optimistisch tegemoet te treden. Ze maken gebruik van een hulpbron waar ze tot nu toe weinig vanaf wisten.

Castilla y León is de autonome regio die de meeste elektriciteit produceert met windenergie. Palencia, de derde provincie op deze ranglijst (44 windparken), draagt ​​bij aan 13% van die productie.

Alleen al in de regio Cerrato staan ​​acht windmolenparken (en bijna honderd windmolens), waarvan er zeven invloed hebben op de gemeente Hornillos.

De sterwindturbines zijn de 10 molens in het windmolenpark Celada Fusión, gebouwd door Acciona in 2022. Het zijn echte reuzen (4,8 MW vermogen, 13.600 MWh productie) die jaarlijks het equivalent van het elektriciteitsverbruik van in totaal 40.000 gezinnen kunnen produceren.

Elk van deze windturbines is meer dan 200 meter hoog (met stalen torens van 125 meter hoog en bladen van 74 meter lang) met een enorm en efficiënt veegoppervlak. Hoewel ze echter hoger zijn dan de eerder opgerichte windmolens, is het verschil nauwelijks merkbaar in dit golvende landschap, vol heuvels waar zonnebloemen en granen de hoofdrolspelers blijven.

Het debat over acceptatie…

De acceptatie van windenergie is hier vrijwel unaniem.

De burgemeester verdedigt met strijdlust de plaatsing van windmolens tegen iedereen die zich beroept op landschapsverandering. “Ik reis naar Madrid. Hebben de M-30, de M-40, wolkenkrabbers of de cementen monolieten van dammen in de valleien niet meer impact? Stadsbewoners willen dat alles intact is als ze naar het dorp gaan. Maar we willen ook leven. Elektriciteit is noodzakelijk!”, roept de burgemeester uit.

De meeste landeigenaren vinden het rendabel om kleine stukken land op te offeren voor de platforms waarop de windmolens komen te staan. Zo kunnen ze direct naast de stalen torens graan blijven verbouwen.

Wanneer er windmolens zijn, zijn sommigen blij en anderen boos, vertellen ze ons; soms zelfs omdat velen ze graag in hun velden zouden verwelkomen

“De waarde van het land dat ze van je afpakken is onbeduidend”, zegt de burgemeester van Hornillos terwijl we bespreken hoe de windturbines van Celada Fusión, in tegenstelling tot andere lawaaiige machines die we hebben gezien, nauwelijks te horen zijn dankzij de wervelingen of vinnen die de bladen compleet maken.

“De eerste windmolenprojecten werden verwijderd omdat ze lawaai maakten en te dicht bij de stad lagen; ze werden verplaatst naar een andere locatie,” herinnert Álvaro Montoya zich, voormalig burgemeester van Hornillos, nu raadslid en destijds een actieve voorstander van deze implementatie.

In ruil daarvoor wil de plattelandsbevolking dat “de wegen worden gerepareerd of dat er een mobiele telefoonversterker komt”

Het onderliggende debat bij de implementatie van windenergie is de vraag hoe we een meer participatief en democratisch energiemodel kunnen bereiken in de huidige windenergiehausse, die het ontvolkte Spanje heeft bezaaid met windturbines.

Hoewel veel energiebedrijven de sprong hebben gewaagd en kiezen voor schone en hernieuwbare energieën, wordt het energiemodel soms bekritiseerd omdat het niet-participatief en ondemocratisch zou zijn. De regelgeving van de Generalitat uit 2021 vereist bijvoorbeeld dat ontwikkelaars van windenergie de getroffen gemeenten een economisch belang van ten minste 20% in de projecten bieden.

“Op het platteland willen mensen dat hun problemen worden opgelost, dat hun wegen worden gerepareerd of dat er een mobiele telefoonversterker wordt geïnstalleerd”, zegt Juan de Lama, projectdirecteur bij Acciona.

“Het aanbieden van economische participatie in projecten (zoals vereist door bijvoorbeeld de Catalaanse regelgeving voor ontwikkelaars) lijkt mij een mantra. In landelijke gebieden werkt dat niet. Het is beter voor het bedrijf om een ​​percentage van de inkomsten die door deze faciliteiten worden gegenereerd, toe te wijzen aan de activiteiten of diensten die de stad beslist en een oplossing op maat te maken die past bij hun behoeften,” bevestigt Juan Virgilio Márquez, CEO van de Wind Business Association (AEE), die voorstander is van het bereiken van een “goed coëxistentieschema” tussen windparken en de steden die ze huisvesten.

De illusie geboren uit de wind

Hoe dan ook, deze steden in Palencia voelen zich “herboren”. En dat verklaart waarom er in Hornillos een wildgroei aan plannen is, zoals het idee om de oude gipsmijnen te herstellen voor toeristische bezoeken (waarvan de koude galerijen een klimatologisch toevluchtsoord zijn tijdens de eerste hittegolf van juli).

Of de wens om het verblijf hier in 1507 van Juana I van Castilië, haar gevolg en de stoffelijke resten van haar echtgenoot, Filips ‘de Schone’, te promoten.

Of de wandel- en fietspaden die zijn aangelegd om de windmolens te laten zien.

Gefluister van illusie geboren uit de kracht van de wind

“Er zijn niet veel trekvogels.”

Bij het windmolenpark Celada Fusión is het niet nodig geacht om vogelaars in te huren om het risico op botsingen met de wieken te voorkomen, of om moderne systemen te installeren met sensoren en camera’s die de aanwezigheid en spanwijdte van vogels in de vlucht detecteren en de machines automatisch stoppen als ze binnen een bepaalde afstand komen. “Er is niet veel trekvogelbeweging en daarom geloven we dat dergelijke controle niet nodig is”, zeggen de technici van Acciona. Zelden verschijnt er een vogel aan de voet van een windturbine, bevestigt raadslid Valdeolmillos. Deze strikte monitoring wordt echter bijvoorbeeld uitgevoerd bij de windmolenparken in Tarifa, waar deskundige ornithologische technici autonomie hebben en toegang hebben tot een apparaat met de mogelijkheid om de productie (een turbine of een uitlijning) los te koppelen als ze de nadering van vogels detecteren.

Locaties met windbronnen

De installatie van windturbines in Castilla y León wordt soms vergemakkelijkt door het bestaan ​​van grond die eigendom is van de gemeente zelf, wat de weg vrijmaakt. “Dit is een optie waarmee we voordeligere overeenkomsten voor de lokale overheden kunnen verkrijgen en die voor ons kosteneffectiever is”, geeft Juan de Lama, projectdirecteur bij Acciona, toe. Zo niet, dan is er de oplossing om privégrond te huren. Er zijn echter ook gevallen waarin bewoners de gekozen locatie afwijzen, “wat ons dwingt om te zoeken naar andere locaties die minder energie opwekken”, legt De Lama uit. Toch is er geen beleid van energiebedrijven dat zich richt op het prioriteren van landelijke of ontvolkte gebieden als strategie om de soms voorkomende afwijzing in bevolkte gebieden te voorkomen. Bovenal worden locaties met windbronnen en een goede verbinding met het transportnetwerk gekozen waar de elektriciteitsproductie moet worden geloosd. “We zoeken naar locaties met de meeste beschikbare windbronnen, aangezien dit zeer grote investeringen zijn en we niet geïnteresseerd zijn in locaties waar productie later mogelijk niet mogelijk is”, voegt De Lama toe.

Een probleem dat structureel kan zijn

Het risico dat de vraag lager is dan het hoge niveau van nieuwe parkbouw

Soms worden windturbines stilgelegd omdat er geen vraag is. Er kunnen ook gevallen zijn waarin er een incident in het net plaatsvindt en de windturbines moeten worden losgekoppeld. Of er kan een overmaat aan opwekking (congestie) zijn die dezelfde actie vereist: een situatie waarin er veel opwekking in het gebied is, maar niet genoeg vraag. “Maar in algemene zin is het net zo ontworpen dat de parken toegang hebben tot en de energie kunnen voeden die ze produceren”, zegt Juan Virgilio Márquez. “De uitdaging voor Spanje voor de voortdurende vooruitgang van hernieuwbare energie is echter dat er gelijktijdig vooruitgang moet zijn in de bouw van nieuwe infrastructuren en de capaciteit van het net om aan de vraag te voldoen. Als er niet genoeg vraag is, zullen we hernieuwbare installaties hebben die op bepaalde tijden van de dag niet zullen opwekken omdat er geen verbruik is”, waarschuwt Juan Virgilio Márquez. Dit is het probleem van “lozingen”: energie die kan worden geproduceerd, maar niet in het net kan worden gevoerd omdat er geen koper is. Over het algemeen is windenergie redelijk afgestemd op consumptiepatronen (het wordt voornamelijk ‘s ochtends en ‘s avonds opgewekt). Echter, zonne-energie, die wordt geproduceerd tijdens de centrale uren van de dag, is degene die “momenteel het meest lijdt onder dit probleem omdat het geen distributiecapaciteit heeft”, voegt de algemeen directeur van AEE toe. Windenergie genereert de hele dag door; zonne-energie alleen als de zon schijnt.